نقد فیلم شبکه اجتماعی؛ بهترین فیلم یک دهه اخیر از نظر کوئنتین تارانتینو

به گزارش بلاگ پو، چند روز پیش کوئنتین تارانتینو فاش کرد که بهترین فیلم دهه دوم قرن بیست و یکم از نظرش فیلم شبکه اجتماعی ساخته دیوید فینچر است. تارانتینو گفت که درام فینچر درباره خلق فیس بوک به نظرش بهترین فیلم یک دهه گذشته است. تارانتینو در گفت وگو با پریمیر گفت که این فیلم با بازی جسی آیزنبرگ در نقش مارک زاکربرگ کاملا او را تسلیم نموده است. تارانتینو گفت: این فیلم شماره یک در میان انتخاب هایم است چون بهترین است. همین. در هر رقابتی همه رقبایش را نابود خواهد نمود.

نقد فیلم شبکه اجتماعی؛ بهترین فیلم یک دهه اخیر از نظر کوئنتین تارانتینو

فیلم فینچر سال 2010 اکران شد و در اسکار 2011 نامزد هشت جایزه اسکار شد و سه جایزه را هم به خانه برد. شبکه اجتماعی جایزه بهترین فیلم را در اسکار به سخنرانی پادشاه واگذار کرد. تارانتینوی 57 ساله به خصوص فیلمنامه آرون سورکین را در فیلم شبکه اجتماعی ستایش می نماید و معتقد است سورکین یکی از عظیمترین دیالوگ نویس های دوران است. تارانتینو قبلا هم ارادتش را به سورکین ابراز نموده بود. موقعی که گفت هر اپیزود سریال نیوز روم (اتاق خبر) را چند بار می بیند. تعریف های تارانتینو باعث شد که فیلم شبکه اجتماعی دوباره بر سر زبان ها بیفتد و سراغش برویم.

در فرایند دنیای بودن تنها مشارکت نظام سیاست بین المللی و اقتصاد دنیای اهمیت ندارد، بلکه بیشتر مفهوم روح دنیای دربرگیرنده میراث بشریت معاصر مطرح است. دنیای بودن به معنای درک و فهم میراث دنیای است. (رامین دنیابگلو، دنیای بودن)

مهم ترین میراثی که دهه اول قرن بیست ویکم برای بشر به جای گذاشت، اینترنت بود. ساز و کاری که مفهوم دهکده دنیای را تثبیت کرد. این وسط سایت هایی که به عنوان شبکه های اجتماعی مطرح شده اند، سهم عظیمی در نزدیک کردن مردم نقاط مختلف دنیا به یکدیگر دارند.

این که دیوید فینچر سرانجام دهه اول این قرن را برای ساخت فیلمی مانند شبکه اجتماعی انتخاب نموده، به خاطر هوش سرشار و حساسیت بالای او به عنوان یک فیلمساز و درواقع واکنش او به اجتماع و حال و هوای دنیا اطرافش بوده است. و البته این که 2010 پرسروصداترین سال در حوزه اینترنت شد و پدیده هایی مانند فیس بوک و ویکی لیکس به نقطه اوج شهرت و حساسیت خود رسیدند، کمی هم به خوش شانسی فینچر مربوط می گردد. انتخاب مارک زاکربرگ، قهرمان فیلم فینچر، به عنوان چهره آن سال تایم مطمئنا به دیده شدن شبکه اجتماعی بیشتر یاری کرد.

نوشتن درباره شبکه اجتماعی خیلی سخت تر از بقیه فیلم های فینچر است. مهم ترین دلیلش هم این است که برخلاف آن چه به نظر می رسد شبکه اجتماعی فیلمی بیوگرافیک درباره زندگی یک قهرمان نیست. در قهرمان بودن زاکربرگ تردیدهایی وجود دارد که فیلم هم به این تردیدها دامن می زند.

فینچر سعی ننموده که زاکربرگ را به عنوان یک نابغه عظیم یا قهرمان یک نسل تصویر کند. شبکه اجتماعی هرچند درباره یک نابغه است اما برخلاف فیلمی مانند ذهن زیبا که همان سال ها ساخته شد، دغدغه قهرمان پروری و نشان دادن جزییات زندگی یک نابغه را ندارد.

بعد از دیدن این فیلم مارک زاکربرگ برایم تبدیل به سوال نشد بلکه چیزی که ذهنم را به عنوان تماشاگر مشغول کرد، قضاوت های اخلاقی، قدرت رسانه ها، هوش، رقابت و همه چیز های دیگری بود که مولفه ها و نشانه های سال 2010 و دهه دوم قرن بیست و یکم به شمار می رفتند. شبکه اجتماعی بیشتر شبیه یکی از فیلم های افشاگرانه دهه هفتادی است، چیزی شبیه به همه مردان رییس جمهور. فیلم هایی که در رابطه با آدم های باهوشی هستند که از قدرت رسانه ها برای مطلع کردن اجتماع افرادشان و برای ایجاد یک انقلاب به وسیله این رسانه ها استفاده می نمایند.

شبکه اجتماعی همان دیالوگ های پینگ پونگی سریع، نماهای عموما بسته و ریتم تند درونی را دارد. این جا صدای کلیدهای کیبورد موقع نوشتن کد برنامه جای صدای ماشین تحریرها موقع نوشتن مقاله را گرفته است، با این حال همان صدا و همان ریتم و همان حس را القا می نماید. تفاوت اصلی در اینجاست که قهرمان فینچر محصول سال 2010 است. پس آرمان دنیا شمول و ایدئولوژی سیاسی-اجتماعی ندارد. هدف مارک زاکربرگ فقط خودش است.

مارک حتی برعکس آن برادران دوقلو برای هاروارد هم اهمیتی قائل نیست. هدف او برای نزدیک کردن مردم به یکدیگر، ناشی از منفعت های فردی اش مثل ارضا شدن ذهنی و احتیاج به ورود به اجتماعات و کسب قدرت و از مهم تر انگیزه مهمی مثل قد علم کردن جلوی دوست دختر سابقش، اریکا است. هرچند به نظر می رسد مارک زاکربرگ واقعی، خارج از فیلم، روح دنیای را بهتر درک نموده. این از همان سایتی که در دوران دبیرستان تاسیس نموده و در فیلم اشاره کوتاهی به آن می گردد معین است. سایتی که به دانشجویان اجازه می دهد برمبنای سلایق اکثریت دوستانشان دست به انتخاب بزنند. سلیقه اکثریت یعنی احترام به دموکراسی که قرار است تبدیل به میراث دنیای دنیای معاصر گردد.

این ها همه درباره قهرمانی است که فینچر انتخاب نموده تا به تصویر بکشد. طرف دیگر ماجرا خود فینچر است. این که چطور تماشاگر را با قهرمانش همراه می نماید. این که چطور جلوه های بصری فیلمش را درست مانند یک برنامه کامپیوتری کارگردانی می نماید: خیلی منظم، با حفظ جزییات و در عین حال که ممکن است پیچیده و پرگو بنظر برسد، خیلی چیزها را هم کپسوله می نماید.

احساسات و عواطف زاکربرگ هیچ وقت بیرون نمی زند. هیچ وقت نمی فهمیم که شان پارکر شیطان است یا فرشته. ادواردو رفیق است یا می خواهد از مارک سو ءاستفاده کند. در شبکه اجتماعی همه چیز خیلی مخفی است و این یعنی هوش زیادی در ساختش صرف شده و هوش زیادی هم برای درکش ضروری است.

یک نفر با ایمان برابر است با نیروی نود و نه نفر که فقط علاقه دارند…آ ن ها که می دانند چگونه از فرصت ها بهره گیرند، غالبا پی می برند که می توانند آن فرصت ها را خلق نمایند و آن چه که می توانیم به دست بیاوریم بیشتر به استفاده ای که از وقت مان می کنیم بستگی دارد تا میزان وقتی که در اختیار داریم. (جان استوارت میل)

و این که شبکه اجتماعی خیلی شبیه به روزگاری است که در آن زندگی می کنیم، شاید به این خاطر باشد که مفهوم رقابت و پیروزی و شکست در آن خیلی امروزی مطرح می گردد. این مفاهیم در دهه اول قرن بیست ویکم تغییر زیادی نموده اند.

رقابت و برنده بودن دیگر به همان مفهومی نیست که در فیلم های قرن بیستم می دیدیم. شاید با معیارهای آن زمان مارک زاکربرگ نه تنها برنده نباشد که حتی لایق شرکت در یک رقابت مهم و جانانه هم تشخیص داده نگردد. با معیارهای قبلی زاکربرگ ممکن است سارق و متقلب باشد اما همه این ها مربوط به قرن گذشته است. در قرن جدید زاکربرگ آدم باهوشی است که توانسته از موقعیت و فرصتی که در اختیارش قرار گرفته و از نبوغش استفاده لازم را ببرد تا به آن چه که می خواهد برسد. برادران وینکلواس با همه جوانمردی و شخصیت قهرمان واری که دارند، متعلق به روزگار گذشته و دنیای شکست خورده ها هستند.

این روزها دیگر فقط با جنتلمن بودن کار دنیا پیش نمی رود. هوش و سرعت فاکتورهایی هستند که آدم ها را از هم متمایز می نمایند. از ابتدا تا انتهای فیلم این تاکید به صورت ظریف وجود دارد که این دو برادر رقیب مارک، از تیم بازنده ها هستند. آن ها در مسابقات قایقرانی، وقتی به تنهایی تمرین می نمایند، قهرمان به نظر می رسند اما همین که وارد دنیا واقعی و دنیای رقابت می شوند (هرچند همواره تنها با اختلاف چند ثانیه) عقب می مانند و بازنده می شوند. آن ها همواره ناظرند و هیچ وقت در نقش فاعل ظاهر نمی شوند. چه موقعی که مارک را برای اجرایی کردن ایده شان انتخاب می نمایند و چه موقعی که شاهد از دست دادن جام مسابقات قایقرانی هستند.

این که مارک واقعا از نظر اخلاقی قهرمان است یا نه، جای بحث دارد. به نظرم فینچر هم نخواسته در این باره قضاوتی بکند که بالاخره زاکربرگ پیروز این دادگاه است یا نه یا واقعا حق با کدام طرف ماجراست. قضاوت های اخلاقی جای خودشان را دارند اما قضاوت عقلانی در دنیای امروز می گوید که مارک همان کسی است که از فرصت هایش استفاده می نماید، که به جلو می تازد، که باعث پیشرفت دنیای خودش می گردد، که باهوش و جاه طلب است و همه این ها باعث نزدیکی او و شان پارکر به یکدیگر می گردد که بلندپروازی ها و توانایی های مشابهی دارند، هرچند از نظر آدم هایی مانند ادواردو پارانویید و متوهم باشند.

مارک نابغه است اما نه فقط در کدنویسی. عجیب نیست که فینچر صحنه سخنرانی بیل گیتس را در فیلمش گذاشته که شاید برای تماشاگر در وهله اول صحنه بی ربطی بنظر برسد اما حقیقت اینجاست که زاکربرگ بیشترین شباهت ها را با بیل گیتس دارد. در همان سخنرانی بیل گیتس می گوید که از اتاقش در خوابگاه برنامه بیسیک را نوشته، درست مثل کاری که مارک با فیس بوک انجام داده. هردوی آن ها فرصت ها را ایجاد نموده اند و توانسته اند از نبوغ دیگران هم برای رسیدن به هدفشان استفاده نمایند. مارک یکی از الگوریتم های سایت اولیه اش را از ادواردو می گیرد. ایده برادران وینکلواس را روی هوا می زند و با نبوغ خودش چیزی ایجاد می نماید که از ذهنیت تک تک آن ها فراتر می رود. مارک کدنویس ماهری است اما آن چه باعث شده سایتی مانند فیس بوک چنین ابعاد غول آسایی پیدا کند، بیشتر از آن که یک برنامه خوب و تمیز باشد، فکر پشت آن است که می تواند افق های دورتر را ببیند. ذهنیتی که شکست در هر چیزی که مربوط به دنیای کامپیوتر و برنامه نویسی است، برایش معنایی ندارد.

هرچند از جهاتی مارک یک قهرمان کاملا خودویرانگر است. اگر فینچر آن صحنه آخر را نگذاشته بود شاید الان خوشحالتر بودیم. فکر می کردیم که مارک به هدفش رسیده. اما الان آن نمای آخر باعث می گردد احساس کنیم مارک زاکربرگ به چیزی که واقعا می خواسته نرسیده. که او هم پیروز این میدان نبوده، که آنقدر ته همه این ماجراها، ته سایتی که قرار است همه آدم ها را به هم وصل کند، چیز غمگینی وجود دارد، حسی از شکست در عشق و رابطه با کسی که دوستش داری، که اجازه نمی دهد مارک از موفقیتش واقعا لذت ببرد. آن نمای آخر نگذاشته که مارک قهرمان پیروز شبکه اجتماعی گردد.

نبوغ فیلمسازی در این است که تنها چیزی که خریدار با خودش می برد خاطره است. (لوییس.ب. مه یر)

شبکه اجتماعی از آن فیلم هایی است که باید چند بار دیده گردد. بار دوم تاثیری که روی مخاطبش می گذارد، عمیق تر و طولانی تر است. بار سوم باز هم می گردد چیزهای جدیدی در فیلم، ساختار و محتوایش، کشف کرد و کارگردان بیشتر می تواند مخاطبش را در اثری که خلق نموده، غرق کند.

شبکه اجتماعی اوج استادی فینچر در کارگردانی است. جایی که اصلا نمی توان فرم و محتوا را از یکدیگر تفکیک کرد. ساختار شبکه اجتماعی درست مثل موسیقی متن شاهکار فیلم است. خیلی ظریف زیرپوست تماشاگرش می رود. گاهی اصلا شنیده هم نمی گردد اما با این وجود آخر کار تاثیرش را می گذارد. آرام رشد می نماید و بعد دیگر رهایت نمی نماید. تکرار چند نت ساده که هر بار می تواند ریتم جدید و حس جدیدی داشته باشد: تعلیق، برانگیختن احساسات، سرعت و اشتیاق.

ساختار فیلم هم درست مانند یک برنامه کامپیوتری پیشرفته است که از ماژول های زیادی تشکیل شده که برخی صریح تر و برخی پیچیده ترند اما درنهایت همه این ماژول ها کنار هم قرار می گیرند تا برنامه اصلی کار کند. بخش های مربوط به دادگاه ادواردو، بخش های مربوط به شکایت برادران وینکلواس، مارک در خوابگاه، فرآیند به وجود آمدن فیس بوک همه به نظم یک برنامه کنار هم چیده شده اند. هرکدام از این قسمت ها اگر حذف می شدند شبکه اجتماعی با خطا روبرو می شد. با این همه فلاش بک های مختلف، عجیب است که هیچ وقت ذهن تماشاگر دچار پیچیدگی و اشتباه نمی گردد و فیلم را مانند یک تریلر پرهیجان می گردد یک نفس دنبال کرد.

شبکه اجتماعی داستانی درباره آدم ها و روابط شان با یکدیگر بوده پس هوشمندانه است که فینچر 90 درصد مدت زمان فیلم، نماهای متوسط (مدیوم شات) گرفته. به جز روی تیتراژ، هیچ نمای اضافه ای از مکان ها و جغرافیایی که آدم ها در آن هستند، نمی بینیم. حسن این نماهای متوسط این است که شخصیت در قاب خیلی تنها نیست و حس و حال فضای اطرافش منتقل می گردد. برای نشان دادن تاثیری که قهرمان روی آدم های اطرافش می گذارد و حسی که خودش دارد، دریافت نماهای متوسط کار استادانه ای بوده. به نظر می رسد درحالی که شبکه اجتماعی قابلیتش را داشته که در سکانس های مختلف صورت بازیگران در نماهای درشت نشان داده گردد، با این حال فینچر عمدا از کلوزآپ پرهیز نموده تا عواطف و اهداف شخصیت هایش را مرموز نگهدارد و آنقدر به آن ها نزدیک نگردد که خودش و مخاطب ناچار به قضاوت شوند.

ما در مزرعه ها زندگی کردیم، بعد در شهرها و حالا در اینترنت زندگی خواهیم کرد.

شبکه اجتماعی را باید دید و جدی گرفت چون فیلم زمانه ماست. آیینه ای از روزگاری که در آن زندگی می کنیم و دنیای که به سمت آن خواهیم رفت.

راستی اگر می خواهید بدانید فینچر چه کارگردان عظیمی است به آخرین صحنه شبکه اجتماعی فکر کنید. همان لحظه ای که مارک بعد از تمام شدن همه این ماجراها، خیلی تنها به نظر می رسد. صفحه فیس بوکش را باز می نماید و به انتظار پاسخ اریکا به درخواست دوستی به صفحه خیره می گردد، که تازه می فهمیم همه این بازی ها برای چه چیزی و چه کسی بوده.

چه کسی فکرش را می کرد که درام بیوگرافی وار فینچر فقط به خاطر همان نمای آخر فیلم، تبدیل به یک عاشقانه غمگین تمام عیار گردد؟!

نقد فیلم شبکه اجتماعی بازتاب دیدگاه های شخصی نویسنده است و لزوما موضع خبرنگاران مگ نیست.

7 فیلم کالت محبوب تارانتینو؛ از جالوهای ایتالیایی تا کمدی های والتر ماتئو

wonder-hanger.ir: واندر هنگر | مجله معرفی کالاها و خدمات و تولید داخلی

10az10.ir: مجله سرگرمی، مجله گردشگری، موفقیت، پزشکی، سلامت، مد و لباس

منبع: دیجیکالا مگ
انتشار: 14 مهر 1400 بروزرسانی: 14 مهر 1400 گردآورنده: blogpo.ir شناسه مطلب: 28018

به "نقد فیلم شبکه اجتماعی؛ بهترین فیلم یک دهه اخیر از نظر کوئنتین تارانتینو" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "نقد فیلم شبکه اجتماعی؛ بهترین فیلم یک دهه اخیر از نظر کوئنتین تارانتینو"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید